عصری که در آن زندگی می‌کنیم و برهه زمانی که در آن به‌سر می‌بریم، بیش از هرچیز، تشنه اخلاق و فضائل اخلاقی است، امری که بر اثر صدای پرزرق و برق و چهره پراز خط و خال تمدن غرب به فراموشی سپرده شده و تمام گرفتاری‌ها و بدبختی‌های گریبان‌گیر انسان متمدن و متجدد امروزی، به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به نحوی ناشی از آن است. در این میان، قلبی آراسته و سر ریز از فضائل می‌تواند با مواعظ برخاسته از جان، قلوب تشنگان را سیراب سازد و راهنمای آنها به سوی نورانیت شود.

قلب منور به نور حق، توان روشن کردن دل‌های ظلمانی را دارد وگرنه خورشید بدون نور و خاموش، توان روشن کردن خود را ندارد چه رسد به روشن کردن دیگران. و در این زمان کدام قلب، نورانی‌تر از قلب به حق پیوسته روح‌الله سراغ دارید که عالم را محضر خدا می‌دانست و نه‌تنها به این امر علم، که باور داشت و همین باور، منشاء نورانیت قلب او بود. نورانیتی که در قلمش جاری شده بود و دل‌های ظلمانی را روشن و قلوب قاسی را نرم می‌کرد.

او نه‌تنها رهرو که راهنما و امام فضائل اخلاقی بود و چون خودش به مقصد و آرامش حقیقی رسیده بود، ادعا کرد که «با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا، از خدمت خواهران و برادران مرخص و به سوی جایگاه ابدی سفر می‌کنم» و این ادعایی بود بس بزرگ که احدی را در این روزگار، توان بر ذهن گذراندن آن نبود چه رسد بر کاغذ و وصیت‌نامه خویش نگاشتن و به گوش همگان رساندن!

شارح در مقدمه این اثر، درباره علت گردآوری کتاب حاضر می‌نویسد: «این ناچیز پس از آنکه حضرت حق سبحانه و تعالی توفیق عنایت فرمود و کتاب‌های آداب‌الصلاة، شرح حدیث جنود عقل و جهل و چهل حدیث حضرت امام -روحی فداه- را چندین مرتبه مطالعه نمودم، دریافتم تفاوت مطالب اخلاقی و عرفانی این کتاب‌ها از اندیشه نورانی آن عزیز نشات گرفته با سایر کتب اخلاقی موجود و در دسترس، از زمین تا آسمان است. و آنچه دیگران در زمینه مسائل اخلاقی ذکر کرده‌اند در برابر نوشته‌های حضرت امام "زیره به کرمان بردن" است.

از این‌رو هرکدام از جوانان و دانشجویان را می‌دیدم، توصیه‌ام این بود که برای تهذیب نفس و حرکت در مسیر تزکیه روح، این سه کتاب را حتما مطالعه کنید. و اغلب در پاسخ آنچه می‌شنیدم این بود که: متن این کتاب‌ها سنگبن است و متوجه نمی‌شویم و پاسخ این ناچیز چنین بود: مطالب این کتاب‌ها مانند آب زلالی است که از سرچشمه گرفته شده و مطالب کتب دیگر مانند آبی است که با فاصله -حال چه مقدار فاصله، بماند- از سرچشمه، تهیه شده باشد و بر حسب مقدار فاصله، آلودگی و کدورت آن زیادتر است و آب آلوده و کدر توان شست‌وشوی قلب آلوده را ندارد، اگر بر آلودگی و کدورت آن نیفزاید.
به هر حال، به این نتیجه رسیدیم که هرکس باید در حد بضاعت خود تلاش کند و این ذخایر عظیم اخلاقی را تا حد امکان از مهجوریت در بین جوانان نجات دهد.»

شارح کتاب در آخر متذکر می‌شود: «لطف خدای روح‌الله و انفاس قدسیه آن امام عزیز یاری کرد و حاصل، کتابی است که در خدمت شماست. امیدوارم خداوند سبحان توفیق عنایت فرماید تا بتوانم دفاتر دیگری از افکار ناب خمینی عزیز را به مرور تقدیم جوانان این مرز و بوم کنم. انشاءالله».

این کتاب در چهار فصل سامان یافته است. «کلیاتی درباره انسان، جهاد، نفس»، «جهاد با نفس در عالم ملک»، «جهاد با نفس در عالم ملکوت» و «اشاره به مقام سوم نفس و کیفیت مجاهده در آن»، که این عناوین، فصول چهارگانه کتاب حاضر را تشکیل می‌دهند.

کتاب‌های قرآن کریم، نهج‌البلاغه، آداب‌الصلاة، اسرارالشریعه و انوارالحقیقه، اسفارالاربعه، الامانی والمجالس، بحارالانوار، برداشت‌هایی از سیره امام خمینی(ج3)، بیست گفتار، جامع‌السعادات، چهل حدیث، شرح حدیث جنود عقل و جهل، شرح حدیث جهاد نفس، صحیفه امام، عدل الهی، علم‌الیقین، فطرت در قرآن، مجموعه آثار شهید مطهری، مراحل اخلاق در قرآن، مفتاح نور، میزان‌الحکمه، وسائل‌الشیعه، وعده دیدار و... از منابع شارح برای گردآوری و تدوین این اثرند.